takiej wiary i takich przekonań, jakie uważa za dobre, nikt nie ma prawa gwałcić sumienia ludzkiego! Najlepszym zaś dowodem, jak socyaliści bronią wszelkiej wolności religii i przekonań, jest to, że Socyaldemokracya w parlamencie za każdym razem głosuje za dopuszczeniem OO. Jezuitów nazad do Niemiec.
Tak samo i za naszą prześladowaną narodowością ujęła się pierwsza i jedyna dotychczas Socyaldemokracya. Zaraz po ostatnim zamachu ministra Studta Socyaldemokraci byli pierwszymi, którzy zwołali w Poznaniu na dniu 15. Sierpnia 1900 r. w sali Lamberta wielki wiec ludowy, aby zaprotestować przeciw temu nowemu aktowi germanizacyi. Mieszczaństwo polskie, zawstydzone tą energią socyalistów, wygramoliło się ledwie 8. Września ze swoim wiecem.
Również Socyaldemokracya niemiecka na swoim zjeździe partyjnym w Moguncyi we Wrześniu 1900 r. zajęła się pierwszego dnia sprawą polską, wyraziła swe najwyższe oburzenie na postępowanie rządu i przyjęła jednogłośnie następujący wniosek, postawiony przez delegatów z Poznania:
Zjazd poleca frakcyi socyaldemokratycznej podnieść w parlamencie sprawę najnowszych rozporządzeń pruskiego rządu, skierowanych przeciw polskiemu wykładowi w szkołach poznańskich, oraz w ogóle zwalczać z całym naciskiem traktowanie Polaków jako obywateli drugiego rzędu.
Z pośród wszystkich otóż partyi politycznych, pierwsza i jedyna dotychczas Socyaldemokracya postanowiła w parlamencie napiętnować system hakatyzmu rządowego i zażądać rachunku od sprawców tego systemu.
Ta więc partya jest jedyną w społeczeństwie niemieckiem, na której się oprzeć, na której pomoc i przyjaźń liczyć możemy. A nie jest to marna pomoc, bo Socyaldemokraci mają już aż 56 posłów w parlamencie, i są najpotężnieszą partyą w państwie, bo dostali ostatnio 2¼ miliona głosów przy wyborach. Partya ta rośnie od roku do roku jak lawina, wszyscy wyzyskiwani, uciskani, skrzywdzeni skupiają się pod jej sztandarem, i rząd oraz szlachta i kapitaliści patrzą z przerażeniem na rosnącą potęgę ludu roboczego. Do tej partyi uciec się musi i polski lud pracujący, od niej tylko może się spodziewać braterskiej pomocy i obrony przeciw gwałtom rządu niemieckiego.
Kiedy socyaldemokraci w Poznaniu pierwsi stanęli do obrony polskiego wykładu religii, zniesionego przez pana Studta, i zwołali wielki wiec ludowy, na którym wzywali cały lud pracujący do walki obronnej, cóż uczyniły inne partye naszego społeczeństwa? Nasza „śmietanka narodu“, szlachta, obywatelstwo wiejskie ani się odezwały. Oni, co to zawsze i wszędzie przewodnikami, głową
