Są w pewnych dobach literatury ludzie głośni za życia, których imię wszystkie powtarzają usta, ku którym zwracają się jak do wyroczni, bo co z wyżyn swej nieomylności wyrzekną, to o losach dzieła i pisarza stanowi. Ale to tylko do czasu, dopóki ogół nie zacznie odnosić się do ich wyroków krytycznie. Gdy się od ich hypnotyzującego wpływu wyzwoli wpada w drugą ostateczność: za wywieraną nań przez czas jakiś umysłową tyranię odpłaca później lekceważeniem, szyderstwem, a niekiedy najstraszniejszym z ostracyzmów zapomnieniem bezwzględnem.
Taki właśnie los spotkał jednego z koryfeuszów literatury z czasów Ksiestwa Warszawskiego i Królestwa kongresowego. Był nim Ludwik Osiński, trzymający ówcześnie berło krytyki w swej dłoni, a dziś znany jedynie nowemu pokoleniu jako trawestator chóru z «Dziadów,» co, zdawałoby się, jedyny tytuł jego do nieśmiertelności stanowi.
Przecież do historyi należy każdemu sprawiedliwość według miary właściwej wymierzać i, robiąc porachunki z przeszłością, przekonać się, czy ten ośmieszony, jako krytyk, Osiński nie pracował na innych polach dla społeczeństwa z pożytkiem i nie zdobył prawa by go w gronie zasłużonych mężów pomieścić. A trzeba wiedzieć, że zakres jego działalności był nader rozległy, Poeta, pedagog, urzędnik wyższy sądowy, mówca, redaktor, dyrektor Teatru narodowego, profesor uni-