Strona:PL JI Kraszewski Wieki katakombowe odczyt1 part23.png

lezionych w katakombach, z których dziś składa się wielki muzeum Lateranu w Rzymie, stanowi niezmiernie ważny materyał do historyi pierwszych wieków Kościoła. Staraniem p. de Rossi który się zgromadzeniu ich i spisaniu poświęcił i część ich już ogłosił drukiem, napisy te zostały ułożone wedle czasu, a epoka każdego z nich oznaczona z układu liter i z rozmaitych poszlak i skazówek, wskazujących ich pochodzenie.
 Napisy te obejmują szereg lat od 71 po Chrystusie do 410. Są one skarbem wiadomości co do życia pierwszych chrześcijan, wymieniają bowiem ich zatrudnienia, zachowały rysunki narzędzi rzemiosł i sztuk, naczyń, sprzętów, a co więcéj, mimo swéj krótkości, przejęte są duchem pierwszych wieków, który z nich silnie przemawia. Z początku kamienie najciekawsze były przenoszone już to z ciałami męczenników w różne miejsca, (niektóre i w Polsce się znajdowały), już do muzeów i zbiorów rzymskich, do Watykanu, do kościołów; i za teraźniejszego dopiero Papieża Piusa IX, p. de Rossi, z jego rozkazu zajął się ułożeniem muzeum pamiątek chrześcijańskich z katakomb, a szczególniéj napisów, wedle pewnego systemu uporządkowanych.
 Ponieważ w epigrafach grobowych rzadko są wymienione lata, a raczéj wcale się one nie znajdują, można miarkować, jak trudném było zadaniem dla nauki, oznaczyć do którego wieku należały. We zwyczaju było równie u chrześcijan jak u pogan, wypisywać Konsulów, za których urzędowania zmarł pogrzebiony; z ich tedy imion, gdzie się one znalazły, czas był łatwym do oznaczenia. Późniejszych napisów wedle daty innych skazówek zgadywać było potrzeba. Skazówkami temi, doskonale czas określić dozwalającemi, był układ liter, pisownia, sam styl napisów, nareszcie godła, jak naprzykład monogram Chrystusa, krzyż, które wiadomo w jakiéj epoce używanemi być poczęły. Prostota oznacza pierwsze grobowce. W późniejszych wiekach, napisy są coraz dłuższe i rozwleklejsze.