| Uwaga |
|---|
Pomoc:Proofread
Proofread jest rozszerzeniem oprogramowania MediaWiki ułatwiającym pracę wikiskrybów przy przepisywaniu tekstów z zeskanowanych książek oraz przy sprawdzaniu przepisanych tekstów. Wtyczka pozwala na wprowadzanie tekstu przy równocześnie włączonym podglądzie skanu przepisywanej strony. Rozszerzenie wymaga włączonej obsługi JavaScriptu w przeglądarce.
Oczywiście przepisywać teksty można wyłącznie z książek w stosunku do których wygasły autorskie prawa majątkowe. O pozyskiwaniu skanów i umieszczaniu ich na Commons informuje osobna strona: Pomoc:Zamieszczanie skanów na Commons.
Dodawanie nowej książki
Wszystkie zeskanowane książki obsługiwane rozszerzeniem proofread znajdują się w przestrzeni nazw Indeks. Należy stworzyć nową stronę o nazwie zgodnej z nazwą pliku na Commons.
Przy tworzeniu strony zamiast standardowego okienka edytora zostanie wyświetlony na stronie formularz. Należy w nim podać
- Tytuł – Pełny tytuł zeskanowanej książki ([[Poezye]])
- Autor – Imiona i nazwisko autora tekstu książki (Adam Mickiewicz)
- Tłumacz – Imiona i nazwisko tłumacza tekstu (jeżeli jest to tłumaczenie tekstu napisanego w języku obcym) (Franciszek Mirandola)
- Ilustracje – Imiona i nazwisko autora ilustracji i okładki książki (pozostawiamy puste tylko jeżeli książka nie zawiera ilustracji ani okładki lub projekt okładki nie zawiera grafiki podlegającej pod prawo autorskie)
- Rok publikacji – Rok opublikowania książki (zazwyczaj znajduje się w stopce)
- Wydawca – Wydawca książki (zazwyczaj znajduje się w stopce)
- Źródło – Link do pliku ([[commons:File:Adam Mickiewicz Poezye.djvu|Skany na Commons]] albo [[commons:File:Adam Mickiewicz Poezye.pdf|Skany na Commons]]), lub do kategorii na Commons ([[commons:Category:Nazwa kategorii|Skany na Commons]]), w której znajdują się skany książki
- Okładka – Odwołanie do pliku z okładką w formacie takim samym jak w treści zwykłej strony Wiki czyli np [[Plik:Adam Mickiewicz Poezye 1822 P001.jpg|mały]]. Należy wstawić tutaj wewnętrzną stronę tytułową książki lub też pierwszą stronę jeśli dokument nie ma strony tytułowej. Dla dokumentów wielostronicowych na przykład w formacie DjVu, w celu odwołania się do innej niż pierwsza strony należy dodać parametr page= z numerem strony. Na przykład odwołanie do 6 strony należy zapisać jako [[Plik:PL Pol-Dzieła wierszem i prozą.djvu|page=6|mały]].
- Strony – Właściwa treść strony. Jeśli grupowanie stron na stronie indeksu nie jest potrzebne, wystarczy wstawić specjalny znacznik, który zostanie rozwinięty na listę wszystkich skanów.
<pagelist/> |
- Uwaga. Powyższy znacznik wstawiamy wtedy, gdy nazwa strony w przestrzeni Index jest taka sama jak w przestrzeni Strona.
- Jeśli chcemy pogrupować strony na wstęp, rozdziały, sekcje itp. należy tutaj umieścić odwołania do poszczególnych strony książki w formacie:
- [[Strona:nazwa 001.jpg|001]]
- Oczywiście nazwa 001.jpg należy zastąpić odpowiednio nazwą pliku graficznego odpowiadającego treści danej strony.
- Treść tego pola powinna zawierać tytuły rozdziałów oraz odwołania do wszystkich stron książki w formacie podobnym do poniższego
*Wstęp [[Strona:PL Autor-Tytuł 001.jpg|01]] [[Strona:PL Autor-Tytuł 002.jpg|02]] [[Strona:PL Autor-Tytuł 003.jpg|03]] *Rozdział I [[Strona:PL Autor-Tytuł 004.jpg|04]] *Rozdział II [[Strona:PL Autor-Tytuł 005.jpg|05]] [[Strona:PL Autor-Tytuł 006.jpg|06]] *Zakończenie [[Strona:PL Autor-Tytuł 007.jpg|07]] |
- Dla pliku w formacie DJVU należy wpisać odpowiednio:
*Wstęp [[Strona:PL Autor-Tytuł.djvu/001|01]] [[Strona:PL Autor-Tytuł.djvu/002|02]] [[Strona:PL Autor-Tytuł.djvu/003|03]] *Rozdział I [[Strona:PL Autor-Tytuł.djvu/004|04]] *Rozdział II [[Strona:PL Autor-Tytuł.djvu/005|05]] [[Strona:PL Autor-Tytuł.djvu/006|06]] *Zakończenie [[Strona:PL Autor-Tytuł.djvu/007|07]] |
- Powyższych spisów nie trzeba tworzyć ręcznie. W preferencjach dostępny jest gadżet Generator linków, który pozwala na szybkie i automatyczne wygenerowanie linków do stron.
- Uwagi – Tekst umieszczony w tym polu formularza nie zostanie wyświetlony na stronie
Jeśli nie pojawił się na stronie formularz możliwe, że zamiast Indeks napisaliśmy Index przez x na końcu lub zrobiliśmy inny błąd w nazwie strony.
Wprowadzanie tekstu
Jeśli wcześniej zdefiniowaliśmy poprawnie książkę z odwołaniami do stron, wystarczy wejść na stronę książki [[Indeks:Tytuł]] i kliknąć czerwony link odpowiadający stronie. Powinniśmy wejść w edycję nowej strony. Po prawej powinniśmy zobaczyć skan. Jeśli nie widać grafiki należy upewnić się czy nie zrobiliśmy literówki w nazwie strony. Nazwa grafiki powinna być zaszyta w nazwie strony – nazwa strony powinna składać się z przedrostka Strona: do którego przyklejona jest nazwa grafiki. Nazwy stron należy poprawić edytując stronę książki w polu edycyjnym Strony.
Nad oknem dokumentu wśród zakładek odnajdziemy nowe zakładki, pozwalające na wygodne przemieszczanie się w obrębie książki. Strzałki w prawo i w lewo pozwalają przejść do następnej i do poprzedniej strony. Strzałka do góry pozwala szybko przejść do książki – pełniącej funkcję spisu treści. Zachowanie konwencji numeru na końcu nazwy pliku graficznego pozwala na funkcjonowanie nawigowania po stronach dzięki tym nowym zakładkom.
Ważne uwagi dla osób początkujących
- Osoba tworząca stronę nie powinna oznaczać jej od razu jako skorygowana (mimo że technicznie jest to możliwe). Przepisany tekst powinien zostać sprawdzony przez dwie inne osoby. Tworząc nową stronę, pozostawiamy ją ze statusem przepisana, następne sprawdzające po nas osoby oznaczą ją kolejno jako skorygowana i uwierzytelniona. Patrz sekcja weryfikacja treści stron.
- Treść ze skanów przepisujemy tak dokładnie, jak to jest możliwe – zachowując oryginalną ortografię i interpunkcję, choćby obecnie była ona już nieprawidłowa. W przypadkach ewidentnych błędów drukarskich można dodać informację z poprawką za pomocą szablonu
{{Korekta|jest|powinno być}}lub{{Kor|jest|powinno być}}, który służy do oznaczania błędów w druku. Zobacz sposób i przykłady użycia na stronie dokumentacji szablonu {{Korekta}}. - Strony, na których znajdują się obrazki, należy dodatkowo oznaczyć szablonem {{Skan zawiera grafikę}}.
- Stronę, która zawiera jedynie reklamy, oznaczamy jako bez treści (szary przycisk), a w treści wstawiamy tylko szablon {{Skan zawiera reklamę}} (przykład).
- Gdy na skanie znajdują się nuty, można je "przepisać" za pomocą rozszerzenia Score (przykład użycia). Jeżeli nie potrafimy, lub nie mamy czasu tego zrobić, dodajemy do strony szablon {{Skan zawiera nuty}}, który umieszcza ją w osobnej kategorii ułatwiającej późniejsze znalezienie jej w celu umieszczenia nut.
Kończenie stron w proofread
- Od pewnego czasu podczas łączenia poszczególnych stron wstawiany jest znak nowego wiersza (interpretowany podobnie jak spacja), dlatego nie jest już konieczne wstawiane spacji (
 ), gdy strona kończy się całym słowem. - Jeżeli słowo zaczyna się na jednej stronie skanu, a kończy na następnej, należy przepisać to słowo uwzględniając miejsce podziału przy zastosowaniu szablonów {{pp}} (pierwsza strona) i {{pk}} (druga strona). Przykładowo, jeżeli mamy podzielone słowo "podręcznik" w ten sposób, że na pierwszej stronie jest fragment "pod-" a na drugiej "ręcznik", pierwsza strona skanu będzie się kończyła szablonem
{{pp|pod|ręcznik}}, a następna zaczynała od{{pk|pod|ręcznik}}(przykład). - Jeżeli strona kończy się wraz z akapitem (a następna zaczyna od nowego akapitu), kończymy ją wpisując
<br>(przykład).
Formatowanie tekstu
Należy rozsądnie korzystać z formatowania. Celem Wikiźródeł jest gromadzenie wolnej treści, a nie wierne kopiowanie formatowania razem z treścią. Jednak formatowanie tekstu jest często niezbędne, jak podział na akapity, wytłuszczenie nagłówków czy też wcięcia wersów w wierszu. Podstawowym elementem formatowania zazwyczaj "gubionym" na Wikiźródłach jest oryginalny podział na strony.
| Szablony używane jako elementy formatowania | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Nazwa | Opis | Efekt | |||
| {{Kapitaliki|Wikiźródła}} | Szablon powoduje zapisanie tekstu kapitalikami – wielkimi literami. | Wikiźródła | |||
| {{Rozstrzelony|Wikiźródła}} lub skrót {{Roz|Wikiźródła}} |
Szablon powoduje wypisanie tekstu rozstrzelonego – zwiększane są odstępy pomiędzy znakami oraz słowami | Wikiźródła Wikiźródła | |||
| {{tab}}Wikiźródła | Szablon powoduje wcięcie pierwszego wiersza akapitu o standardową wartość. | Wikiźródła | |||
| {{tab|120}}Wikiźródła | Szablon powoduje wcięcie pierwszego wiersza akapitu o wpisaną wartość. | Wikiźródła | |||
| {{JustowanieStart}} Wikiźródła to nasz wspólny projekt. {{JustowanieKoniec}} |
Te dwa szablony służą do justowania tekstów – wyrównywania ich zarówno do prawego jak i lewego marginesu równocześnie. Należy je zawsze wykorzystywać parami. | Wikiźródła to nasz wspólny projekt. Wikiźródła to nasz wspólny projekt. Wikiźródła to nasz wspólny projekt. Wikiźródła to nasz wspólny projekt. Wikiźródła to nasz wspólny projekt. Wikiźródła to nasz wspólny projekt. Wikiźródła to nasz wspólny projekt. Wikiźródła to nasz wspólny projekt. Wikiźródła to nasz wspólny projekt.
| |||
| {{Skan zawiera grafikę}} | Szablon służy do oznaczania stron zawierających grafikę, po to aby było je łatwiej odnaleźć. | brak efektu graficznego; szablon dodaje automatycznie ukrytą kategorię Kategoria:Skany zawierające grafikę | |||
| {{Skan zawiera reklamę}} | Szablon służy do oznaczania stron zawierających jedynie reklamy, nieistotne z punktu widzenia treści dzieła. | brak efektu graficznego; szablon dodaje automatycznie ukrytą kategorię Kategoria:Skany zawierające reklamy | |||
| {{Korekta}} | Szablon {{Korekta|jest|powinno być}} lub {{Kor|jest|powinno być}} służy do oznaczania błędów w druku. Pozwala on na oznaczenie zarówno pisowni oryginalnej, jak poprawnej wersji. Szablon powinien być używany do oznaczania i korygowania oczywistych błędów w druku.Nie stosuj tego szablonu w przypadku archaizmów, ówczesnej ortografii, czy odmiennej pisowni i interpunkcji stosowanej świadomie przez Autora. |
Wpatrując się w telwizor Zdzisław mówiłże wczoraj poszedł tam | |||
| Memento mori<ref>{{Przypiswiki|'''łac.''' pamiętaj o śmierci}}</ref> | Powoduje wstawienie przypisu, którego brak jest w oryginale, a został dodany przez wikiskrybę. W takim przypisie można opisać na przykład tłumaczenia słów archaicznych lub obcojęzycznych lub inne niejasności. | Memento mori[1]Przypisy
| |||
| {{col-begin}} {{col-break}} {{col-end}} |
Szablony tworzące wielokolumnowe tabele (wszystkie trzy stosowane zawsze łącznie). |
| |||
| {{pp}} {{pk}} |
Stosowane do łączenia słowa podzielonego między dwie strony (stosowane zawsze łącznie). | Jeżeli mamy podzielone słowo "podręcznik" w ten sposób, że na pierwszej stronie jest fragment "pod-" a na drugiej "ręcznik", pierwsza strona skanu będzie się kończyła szablonem {{pp|pod|ręcznik}}, a następna zaczynała od {{pk|pod|ręcznik}}
| |||
Weryfikacja treści stron
Może to zabrzmi niezbyt poważnie, ale przede wszystkim należy przeczytać treść z zeskanowanej grafiki oraz równolegle tę przepisaną, zwracając szczególną uwagę na wszelkie literówki, pominięte znaki itp. Jeśli nie odnajdziemy w treści żadnego błędu, należy wejść w edycję strony, aby poniżej podglądu i edycji treści zaznaczyć odpowiednie kolorowe pole. Następnie należy stronę zapisać, dokładnie tak samo jakbyśmy chcieli zachować zmiany w treści strony.
Przejścia z poziomu Przepisana do Skorygowana musi wykonać inny wikiskryba niż przejścia od poziomu Skorygowana do Uwierzytelniona.
Znaczenie poszczególnych statusów jest w miarę intuicyjne, ale warto choć raz zapoznać się z opisem po to, aby wszyscy uczestnicy projektu tak samo je interpretowali. Procedura korekty tekstów składa się z pięciu poziomów:
| ↗ Bez treści | |||
| pusta strona | → Przepisana | → Skorygowana | → Uwierzytelniona |
| ↘ Problemy ↗ |
Pierwsze trzy poziomy to standardowa ścieżka korekty:
- Przepisana jest domyślnym statusem, którym oznaczamy nowe, przepisane przez nas strony (zob. wszystkie przepisane strony).
- Skorygowana oznacza stronę przejrzaną[1] przez jednego wikiskrybę, innego niż ten który ją przepisał (zob. wszystkie skorygowane strony).
- Uwierzytelniona oznacza stronę przejrzaną[1] przez dwóch wikiskrybów (innych niż przepisujący). Uwaga: Przycisk umożliwiający oznaczenie strony jako uwierzytelniona dostępny jest dopiero dla wikiskryby, który wejdzie w tryb edycji strony wcześniej już skorygowanej przez kogoś innego (zob. wszystkie uwierzytelnione strony).
Status Problemy oznacza stronę z występującymi problemami, które wymagają przeprowadzenia dyskusji pomiędzy wikiskrybami. Tym statusem oznaczamy np. strony, których części brakuje lub są nieczytelne (zob. wszystkie strony z problemami). Dodatkowo status problemy może oznaczać, iż strona zawiera wyłącznie surowy OCR, nieprzejrzany jeszcze przez żadnego wikiskrybę. W tym przypadku użytkownik oznaczający stronę statusem problemy powinien mieć uprawnienia bota.
Status Bez treści oznacza strony zupełnie puste lub zawierające jedynie reklamy. Jeżeli strona zawiera jedynie grafikę bez podpisu, umieszczamy w niej szablon {{skan zawiera grafikę}} i oznaczamy również jako bez treści, ponieważ strona taka nie wymaga korekty (zob. wszystkie strony o statusie bez treści).
Jak skleić treść w całość by powstała cała książka na jednej stronie?
Końcowy efekt pracy – kompletna książka – powinien znaleźć się w głównej przestrzeni nazw (bez przedrostka Indeks: Strona: lub innego ze znakiem dwukropka). Jeśli przepisaliśmy widoczny kawałek utworu (np. kilkanaście stron), należy utworzyć stronę o nazwie będącej tytułem książki. Jeśli strona taka już istnieje należy utworzyć stronę ujednoznaczniającą, a do tytułu w nazwie strony należy dopisać nazwisko autora w nawiasach zwykłych.
Ponieważ część przepisanych książek zawiera rozdziały, należy wydzielić je do osobnych podstron, analogicznie jak w przypadku innych tekstów nieprzepisanych ze skanów (zob. np. W pustyni i w puszczy). Na stronie indeksującej najlepiej wówczas skorzystać z istniejącego na którymś skanie spisu treści, linkując nazwy rozdziałów do podstron. Przykładem takiego działania jest np. strona indeksująca O naprawie Rzeczypospolitej.
Na tej samej stronie powinien się także znaleźć wypełniony szablon {{dane tekstu}} (opis użycia znajduje się na stronie szablonu), a cała strona powinna znaleźć się w odpowiednich kategoriach (zob. Pomoc:Kategorie).
Po utworzeniu strony indeksującej można przejść do następnego etapu, czyli do stworzenia podstron z konkretnymi rozdziałami. Na początku strony powinien znajdować się szablon {{dane tekstu}} (w postaci skróconej, bez okładki, za to z linkami do poprzedniego i następnego rozdziału). W kodzie strony, pod szablonem należy wpisać:
<pages index="(nazwa)" from="(nazwa)" fromsection="(nazwa)" to="(nazwa)" tosection="(nazwa)" />
| Parametry <pages> | |
|---|---|
| index (wymagany) |
Nazwa strony indeksu, podana bez prefiksu Indeks:. |
| from (wymagany) |
Nazwa pierwszej przepisanej strony, której treść chcemy wyświetlić, podana bez prefiksu Strona:. Dla wielostronicowych plików djvu jest to numer strony. |
| to (wymagany) |
Nazwa ostatniej przepisanej strony, której treść chcemy wyświetlić, podana bez prefiksu Strona:. Dla wielostronicowych plików djvu jest to numer strony. |
| fromsection (opcjonalny) |
Identyfikator sekcji na pierwszej stronie, od której zacznie się tekst. Patrz załączanie części przepisanej strony. |
| tosection (opcjonalny) |
Identyfikator sekcji na ostatniej stronie, na której skończy się tekst. Patrz załączanie części przepisanej strony. |
| onlysection (opcjonalny) |
Identyfikator sekcji na wszystkich stronach, z których będzie załączany tekst. Nie działa z fromsection oraz tosection. Patrz załączanie części przepisanej strony. |
| step (opcjonalny) |
Pokazuje jedną stronę na n. Działa tylko z dokumentami wielostronicowymi (pdf, djvu). Przykład: <pages from=1 to=10 step=2 /> powoduje pokazanie stron o numerach: 1, 3, 5, 7, 9. |
| exclude (opcjonalny) |
Wyłącza pokazywanie częsci stron. Działa tylko z dokumentami wielostronicowymi (pdf, djvu). Przykład: <pages from=1 to=10 exclude="2-5,9" /> powoduje pokazanie stron o numerach: 1, 6, 7, 8, 10. |
| include (opcjonalny) |
Włączenie pokazywanie części stron. Działa tylko z dokumentami wielostronicowymi (pdf, djvu). Przykład: <pages include="2-5,9" /> powoduje pokazanie stron o numerach: 2, 3, 4, 5, 9. |
Przynajmniej jeden z parametrów from oraz to musi zostać podany, aby został wyświetlony tekst.
Jeśli tekst jest prozą, można go umieścić w klamrach:
{{JustowanieStart}}
<pages index="(nazwa)" from="(nazwa)" fromsection="(nazwa)" to="(nazwa)" tosection="(nazwa)" />
{{JustowanieKoniec}}
które spowodują, że tekst będzie justowany automatycznie.
Na koniec dodajemy odpowiednią kategorię i po sprawdzeniu w podglądzie, czy wszystko wyświetla się poprawnie, zapisujemy stronę.
Załączanie części przepisanej strony
Często zdarza się tak, że na jednym skanie kończy się rozdział pierwszy i na tej samej stronie zaczyna się rozdział 2 (a sytuacja powtarza się w obrębie całej książki). Wówczas, aby poprawnie wyświetlić na jednej stronie w przestrzeni głównej wyłącznie treść rozdziału 1, należy przejść do konkretnej strony w przestrzeni Strona:, np. Strona:PL Modrzewski-O naprawie Rzeczypospolitej 033.jpg, otworzyć edycję oraz właściwe partie tekstu zamknąć w klamrach:
<section begin=I />(tutaj końcowy tekst rozdziału 1)<section end=I /> <section begin=II />(tutaj początkowy tekst rozdziału 2)<section end=II />
Po zapisaniu strony należy przejść do edycji strony w przestrzeni głównej, czyli tam, gdzie używamy znacznika
<pages index="(nazwa)" from="(nazwa)" fromsection="(nazwa)" to="(nazwa)" tosection="(nazwa)" />
i wypełnić prawidłowo parametry "fromsection" i "tosection". W praktyce wyglądać to będzie następująco:
<pages index="Poezye serya druga (Maria Konopnicka)" from="PL Maria Konopnicka-Poezye serya druga 089.jpg" fromsection="Ktoś mnie czeka!" to="PL Maria Konopnicka-Poezye serya druga 090.jpg" />
W celu pokazania tekstu tylko z wybranej sekcji możemy użyć parametru "onlysection". Przydaje się to np. w przypadku, kiedy praca została napisana w dwóch lub większej liczbie języków i chcemy wyświetlić tylko tekst po polsku. Wszystkie fragmenty tekstu w języku polskim muszą być ujęte w sekcje o tej samej nazwie.
<pages index="nazwa" from="początek" to="koniec" onlysection="polski" />
Dla stron w formacie djvu (ale tylko gdy nazwa indeksu jest identyczna z nazwą pliku djvu - zawiera ".djvu" na końcu; w przeciwnym razie postępujemy jak w przypadku poprzednim) należy w pola from oraz to wstawić numer strony:
<pages index="nazwa.djvu" from=100 to=200 />
Wyświetlenie co drugiej strony można osiągnąć przy pomocy parametru step.
<pages index="nazwa.djvu" from=100 to=200 step=2 />
Dzięki temu mechanizmowi wyświetlana będzie tylko ta partia przepisanego tekstu, którą wskażemy.
UWAGA! Znacznik poem można stosować wyłącznie wewnątrz znacznika section. Nigdy odwrotnie. Wyciągnięcie fragmentu z wewnątrz poem wymaga dodania znaczników poem tak aby każdy fragment oznaczony był znacznikiem poem osobno. Ten kod zadziała
<section begin="X" /><poem>wiersz</poem><section end="X" />
Natomiast ten kod nie zadziała
<poem><section begin="X" />wiersz<section end="X" /></poem>
Przycisk do szybkiego wstawiania sekcji
Aby ułatwić sobie dzielenie tekstu na sekcje, należy w preferencjach, w zakładce "Gadżety" włączyć opcję "Przycisk do szybkiego wstawiania sekcji." Powoduje to pojawienie się na pasku edycji (w przestrzeni "Strona:") dodatkowego przycisku, którego można używać na dwa sposoby:
- Po wybraniu miejsca, w którym ma się znajdować nowa sekcja, klikamy przycisk. W pojawiające się okienko wpisujemy nazwę sekcji – po zatwierdzeniu wpisujemy jej treść pomiędzy znaczniki.
- Zaznaczamy fragment tekstu, składający się na daną sekcję, a następnie klikamy przycisk. Po wpisaniu w okienku nazwy sekcji i zatwierdzeniu, zaznaczony fragment znajdzie się pomiędzy znacznikami.
Zobacz też
- Pomoc:Proofread/Techniczne - informacje techniczne
- mw:Extension:Proofread Page – dokumentacja w języku angielskim
- oldwikisource:Wikisource:ProofreadPage – dokumentacja w języku angielskim
- oldwikisource:Wikisource:ProofreadPage/Improve index pages – dokumentacja w języku angielskim